غلامحسین خان سالار محتشم

غلامحسین خان سردار محتشم
وزیر جنگ
مشغول به کار ۹ مرداد ۱۲۹۰ – ۲۸ دی ۱۲۹۱
در زمانِ	احمدشاه قاجار
نخست‌وزیر	نجفقلی صمصام‌السلطنه
پس از	نجفقلی صمصام‌السلطنه
پیش از	حسن مستوفی‌الممالک
وزیر جنگ
مشغول به کار ۲۸ خرداد ۱۲۹۷ – ۱۶ مرداد ۱۲۹۷
نخست‌وزیر	نجفقلی صمصام‌السلطنه
پس از	لطفعلی خان امیر مفخم
پیش از	قاسم خان والی
اطلاعات شخصی
زاده	غلامحسین خان بختیاری ۱۲۴۲ منطقهٔ بختیاری، ایران
درگذشت	۱۳۲۹ تهران، ایران
ملیت	ایران
همسر(ان)	زهرا بگم ایلخانی
فرزندان	آقاخان بختیار عبدالحمید بختیار عبدالمجید بختیار ابدال بختیار علیرضاخان بختیاری
شغل	سیاست‌مدار
مذهب	اسلام
خویشاوندان سرشناس	امیر مفخم بختیاری (برادر) نصیر خان سردار جنگ (برادر) امامقلی خان حاجی ایلخانی (پدر)
خدمات نظامی
لقب(ها)	سردار محتشم شهاب‌السلطنه
خدمت/شاخه	ایلخان بختیاری
جنگ‌ها/عملیات‌ها	فتح تهران انقلاب مشروطیت

غلامحسین خان سردار محتشم (زاده ۱۲۴۲ منطقهٔ بختیاری – درگذشته ۱۳۲۹ تهران) فرمانده نظامی و از رجال سیاسی دوره قاجار بود، که پس از انقلاب مشروطه، مصادف با سلطنت احمدشاه قاجار، دو دوره وزارت جنگ را برعهده داشت.^[۱] وی از سران ایل بختیاری و فرزند امامقلی خان حاجی ایلخانی بود، که همراه با سردار اسعد بختیاری، در فتح تهران و بقدرت رسیدن مشروطه‌خواهان، نقشی کلیدی ایفا نمود. از برادران وی می‌توان به امیر مفخم بختیاری و نصیر خان سردار جنگ اشاره کرد.^[۲] آقاخان بختیار (وزیر کار در دولت منوچهر اقبال) و عبدالمجید بختیار دو دوره رییس فدراسیون وزنه برداری و از مهندسین بلندپایه ایران از فرزندان غلامحسین‌خان می‌باشند.

زندگی‌نامه

غلامحسین خان سردار محتشم، ششمین پسر امامقلی خان حاجی ایلخانی و بی‌بی زینب بود، که عموزاده خود؛ دختر حسینقلی خان ایلخانی به نام زهرا بگم را به ازدواج خود درآورده بود. خانواده وی مشهور به حاجی ایلخانی، مؤسس جوانترین شاخه هفت لنگ ایل بختیاری بود، که سران آن لقب خوانین بزرگ داشتند. سردار محتشم بعد از فتح تهران در بعضی از کابینه‌ها حضور داشت. او در سالهای ۱۹۰۵، ۱۹۰۷ و ۱۹۱۲ میلادی ۳ بار ایل‌بیگی بختیاری و ۲ بار در سال ۱۳۲۵ ه‍.ق، و ۱۳۲۴ ه‍.ق سمت ایلخانی بختیاری را برعهده داشت. سردار محتشم یکی از متمول‌ترین خوانین بختیاری بود، به طوری که بعد از واقعه شلیل و خلع سلاح سربازان دولتی در منطقه بختیاری، دولت مرکزی مبلغ ۸۰ هزار تومان مالیات عقب‌افتاده قبلی را از او دریافت کرد. غلامحسین‌خان در سال ۱۳۰۵ به منظور معالجه راهی اروپا شد و در ۱۳۰۶ درگذشت. از غلامحسین‌خان سردار محتشم فرزندان زیادی به جای ماند، که شناخته‌شده‌ترین آنها آقاخان بختیار، عبدالحمید بختیار، ابدال بختیار و مجید بختیار بودند.

 

ایلخانی بختیاری

غلامحسین خان، بعد از ۷ سال خدمت به محمدعلی شاه، هنگامی که هنوز شاهزاده بود، بین سال‌های ۱۳۳۳ تا ۱۳۴۰ ه‍.ق، ۲ بار ایل بیگی و ۲ بار ایلخانی بختیاری شد. او برای اولین بار در سال ۱۹۰۵ میلادی به عنوان ایل بیگی بختیاری انتخاب شد.^[۳]

 

فتح تهران

غلامحسین خان، در جریان فتح تهران و انقلاب مشروطه، ابتدا به خواست برادران خود، یعنی امیر مفخم بختیاری که فرمانده قشون دولتی بود و نصیر خان سردار جنگ، به نیروهای محمدعلی شاه در تهران پیوست، ولی بعد از فتح اصفهان توسط صمصام السلطنه و سواران بختیاری، به درخواست پسرعموی خود، سردار اسعد بختیاری، به قوای مشروطه خواهان پیوست و از آن پس، از رهبران مشروطه‌خواه شناخته شد. وی از معدود سران بختیاری بود، که پس از انقلاب مشروطه (۱۳۲۴–۱۳۲۷ ه‍.ق) نقشی ملی‌گرا داشت. سردار محتشم بعد از فتح تهران، در بعضی از کابینه‌ها شرکت داشت. در فاصله سال‌های ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۲ ه‍.ق، که حکومت در دست سران بختیاری بود، سمتی دولتی داشت.

 

وزارت جنگ

پس از انقلاب مشروطه، مصادف با سلطنت احمدشاه قاجار، دو دوره وزارت جنگ ایران را برعهده داشت. در نخستین کابینه‌ای که توسط نجفقلی صمصام‌السلطنه تشکیل شد، در تاریخ ۹ مرداد ۱۲۹۰ غلامحسین خان سالار محتشم، به مقام وزارت جنگ منصوب گردید و تا پایان کار این کابینه، در جایگاه وزیر جنگ فعالیت نمود. با آغاز به کار دومین کابینه نجفقلی صمصام‌السلطنه، در سال ۱۲۹۷ نخست برادر بزرگتر وی لطفعلی خان امیر مفخم به وزارت جنگ رسید و در پی استعفای امیر مفخم، غلامحسین‌خان برای دومین بار به وزارت جنگ رسید و تا انتهای فعالیت کابینه صمصام در این جایگاه فعالیت نمود.

 

جنگ جهانی اول

غلامحسین خان، از معدود افراد خاندانش بود، که در سال ۱۳۱۲ به دستور رضاشاه دستگیر شد، ولی اعدام نگردید. او در جنگ جهانی اول در جناح متمایل به انگلیسها بود. به طوری که انگلیسیها از او خواستند، تا مهاجرین و طرفداران آلمان را که در خاک بختیاری پناه گرفته بودند، دستگیر کند.

 

درگذشت

غلامحسین خان سردار محتشم، در سال ۱۳۲۹ ه‍.ش در تهران و به مرگ طبیعی درگذشت. از او به عنوان مردی ادیب، شجاع و بسیار درستکار یاد می‌شود.

 

فرزندان

از غلامحسین خان سردار اشجع پسران زیادی باقی ماند. آقاخان بختیار بزرگترین پسر وی بود، که بعدها در کابینهٔ منوچهر اقبال، به وزارت کار منصوب شد و در دوره پانزدهم مجلس شورای ملی، نیز نماینده شهرکرد بود.^[۴][۵] آقاخان همچنین در جایگاه‌هایی چون: مدیرعاملی شرکت ملی نفت ایران، بانک مسکن و بانک کشاورزی رسید.^[۶] از دیگر فرزندان وی که در دوره پهلوی اول و دوم در فضای سیاسی ایران فعالیت داشتند می‌توان به عبدالحمید بختیار، عبدالمجید بختیار و ابدال بختیار اشاره کرد.

 

پانویس

منابع

• ابطحی، علیرضا، نفت و بختیاری‌ها، مؤسسهٔ مطالعات تاریخ معاصر ایران، تهران ۱۳۸۴
• دانشور علوی، نورالله، تاریخ مشروطه ایران و جنبش وطن پرستان اصفهان و بختیاری، کتابخانه دانش، تهران ۱۳۳۵
• صفایی، ابراهیم، رهبران مشروطه، انتشارات جاویدان، تهران ۱۳۶۲
• جین راف گارثویت، تاریخ سیاسی اجتماعی بختیاری، ترجمه مهراب امیری، انتشارات انزان، تهران ۱۳۷۲
• نامور، رحیم، تاریخ انقلاب مشروطیت، انتشارات چاپار، تهران ۱۹۵۸