کتابت و نگارگری

تعریف و ماهیت:

کتابت، فن آوری سنتی و دستی تولید نسخ خطی است که شامل هنرهایی مانند : خوشنویسی ، تذهیب ، نگارگری ، جدول کشی و صحافی می باشد. کتابت و نگارگری یکی از ارکان اصلی هنرهای سنتی ایران به حساب مشی آید که آگاهی از آن کمک شایانی به شناخت هنر و تمدن ایرانی و اسلامی می کند.

برای حفظ این هنر اصیل ایرانی باید دانش آن از سوی اساتید صاحب نام این حوزه به علاقه مندان انتقال یابد. رشته کتابت و نگارگری با این هدف ایجاد شده است. این رشته از دو کلمه کتابت و نگارگری تشکیل شده که منظور از کتابت گرایش خوشنویسی و منظور از نگارگری گرایشهای مینیاتور (نگارگری) تذهیب و تشعیر ونقاشی قهوه خانه ای(خیالی نگاری)است.

از اهداف اصلی رشته کتابت و نگارگری می توان به موارد زیر اشاره کرد :

حفظ و تقویت فرهنگ بومی و ملی با توجه به اصالت ها

بالا بردن کیفیت هنر کتابت و نگارگری و قانونمند شدن روش های آموزشی و توسعه و رونق این هنر

احیاء، حفظ و ترویج هنر کتابت و نگارگری به منظور اشاعه فرهنگ و هنر اصیل اسلامی ایرانی

اشاعه فرهنگ معنوی و انتقال مفاهیم هنری، دینی و ملی از طریق گستری هنر کتابت و نگارگری

آموزش علوم نظری و عملی این هنر برای تربیت هنرمندان و کارشناسان آگاه و متعهد در جهت حفظ میراث های فرهنگی

شناخت هنر کتابت و نگارگری به عنوان یکی از میراث های معنوی کشور و شناخت سیر تحولات آن

ایجاد زمینه مطالعاتی و تحقیقاتی برای بررسی همه جوانب این هنر

نگارگری مفهوم عام دارد و روش و سبک های مختلف نقاشی ایرانی را شامل می شود. تاریخچه ی نقاشی ایرانی(نگارگری) را می توان در هزاره های پیش از میلاد بر آثار به جای مانده از سکونت انسان در غارها و سفالینه ها مشاهده نمود.

نقش و نگارهاي ايراني، نمايانگر دانش و تفكر اقوام گذشته است و نقاشي آنان، تأثير شرايط مختلف اقليمي، آداب و رسوم و عادات و باورهاي آن ها را براي نسل هاي بعدي بازگو مي كند. اين نقش ها و نگارهاي كهن، در طي قرن ها به تدريج تكامل پيدا كرده اند.

گرایش های این رشته: 

گرایش نگارگری:

گرایش نگارگری همان مینیاتور است که نوعی نقاشی خاص مشرق زمین، بخصوص نقاشی ایرانی است. در آن جزئیات با ریزه کاری های خاص نشان داده می شود. در مینیاتور رنگ، جنبه ی تزئینی دارد و در آن قواعد مناظر و کالبدشناسی رعایت نمی شود. و منظره ها اغلب خیالی است. این هنر در ایران از سابقه ی طولانی برخوردار است و نشانه های آن را در ایران می توان در هزاره های پیش از میلاد مشاهده می شود.نمونه ی آثار نقاشی از دوره ساسانی، نمونه های مناسبی از طرح و شکل و رنگ در نگارگری است.هنر کتابت در دوره ساسانیان به تکامل رسید و آرایش کتاب یکی از فعالیت های مهم هنرمندان در نگارگری است.

گرایش طراحی سنتی و تذهیب:

طراحی سنتی از فرم ها و نقوش سنتی (اسلیمی و اختیاری) در قالب شکل های گیاهی،جانوری و ترکیبات پیچیده ی هندسی است. به شیوه ی ایرانی طراحی واین نقوش انتزاعی در فرش ،سفال ، فلززنی، فلز و چوب به کار برده می شود.این طرح ها و نگاره ها نشان دهنده ی فرهنگ،آداب و رسوم و سنت های رایج در یک جامعه است،که به مرور زمان تغییر می یابد.تذهیب نیز به معنای زراندود کردن و طلا کاری با نقوش الهام گرفته از طبیعت است.از این هنر تزئینی برای تزئین کتبی مثل دیوان اشعار شاعران و بخصوص قرآن مجید در هنر کتاب آرایی استفاده می شود.تذهیب دارای نقوش منظم و هندسی است که با خطوط مشکی وآب طلا تزئین می شود.

گرایش خوشنویسی:

خوشنویسی یکی از هنرهای اصیل و کهن است که در کشور ما سابقه ی هزار ساله دارد.خوشنویسی به معنی زیبانویسی  یا نوشتن همره با خلق زیبایی است. در خوشنویسی علاوه بر نگارش یک متن، سعی در خلق اثری هنری با ارزش زیبایی شناخنه می شود.خوشنویسی تقریبا در تمام فرهنگ ها به چشم می خورد، اما در مشرق زمین و بویژه در سرزمین های اسلامی از جمله ایران جزو هنرهای بصری ارزشمند به حساب می آید. در خوشنویسی اندازه هرحرف ونسبت آن با سایر حروف با دقت بالایی معین شده است.

گرایش خیال نگاری:

خیال نگاری همان نقاشی قهوه خانه ای است که فی البداهه روی روی پرده های شبیه خوانی در قهوه خانه ها نقاشی می شده است. از دوره صفوی که نخستین قهوه خانه در ایران تاسیس شد، قهوه خانه در ایران تاسیس شد. قهوه خانه پایگاه های فرهنگی هنری حساب می آمد.نقاشی ها برروی پرده کشیده می شد و نقالان از روی آن داستان تعریف می کردند و هنر پرده خوانی نیز از همان جا شکل گرفت.

توانمندي هاي‌ لازم‌ و قابل توصیه: 

اساسی ترین ویژگی یک دانشجوقبل از انتخاب رشته کتاب و نگارگری ، داشتن شناخت قبلی از هنر است. به دنبال آن ویژگی های دیگری چون استعداد،علاقه، پشت کار و ذوق هنرمندانه است. یک هنرمند واقعی باید بتواند هنری خلق کند که ارتباط احساسی مشخص، بین خود ومخاطبش ایجاد کند. می بایست برای بیان احساسی که انتقال می دهد، یک ضرورت باطنب احساس کند ورغبت و اشتیاق وفرصت انتقال آن را داشته باشد..

امکان ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر:

امکان ادامه تحصیل این رشته تا مقطع دکتری فراهم است.

فرصت های شغلی و بازار کار: 

اولین شرط بازار کار خوب در رشته کتاب و نگارگری،چگونگی ارائه هنر از سوی فارغ التحصیلان است. ارتباط قوی و کیفیت بالای کار هنرمند است که از هنر او یک کالای با ارزش می سازد. موجب می شود که حتی وی بتواند آثار هنری خود را به بازارهای جهانی عرضه کند.

دروس مشترک در رشته کتاب و نگارگری (همه گرایش ها):

آشنایی با هنر در تاریخ، روش تحقیق در هنرهای سنتی، کارگاه حجم سازی، مبانی هنرهای تجسمی، کارگاه طراحی پایه، تحقیق در هنرهای سنتی ایران، مبنای زیبای شناسی، حکمت هنر ایران، آشنایی با خوشنویسی، آشنایی با فرهنگ و ادب ایران، آشنایی با تذهیب، آشنایی با خیالی نگاری و…

دروس تخصصی گرایش نگارگری:

بررسی ویژگی های مکاتب نگارگری، آشنایی با مواد وابزارکاری نگارگری، کارگاه نگارگری، کارگاه گل و مرغ سازی، کارگاه تشعیر، کارگاه تذهیب، کارگاه تخصصی و…

دروس تخصصی گرایش سنتی و تذهیب:

تاریخچه و مکاتب تذهیب، کارگاه تذهیب، کارگاه تشعیر، کارگاه مثنی سازی تذهیب، کارگاه طراحی سنتی، زیبایی شناسی تذهیب، کاربرد خوشنویسی در تذهیب و…

دروس تخصصی گرایش خیالی نگاری:

تاریخ خط، کارگاه تذهیب، تاریخ خوش نویسی، آشنایی با خط کوفی، زیبایی شناسی خوشنویسی، بررسی شیوه های خوشنویسی، کارگاه کتیبه نویسی و…