✉️ دنیس، کورتیس و میرزاخانی
توسعه و پیشرفت، هرگز اتفاقی نیست
✒️ مزبان حبیبی
چراغ عمرِ دختر ایران، مریم میرزاخانی، در بیست‌ودوم اردیبهشت سال ۵۶، آغاز به تابیدن کرد.
نام مریم‌بانو، اولین بار در مسابقات ملی ریاضیات و المپیاد بین‌المللی در سال‌های ۱۹۹۴ هنگ‌کنگ و ۱۹۹۵ کانادا مطرح و جاودانه شد، او را در یک کنفرانس ریاضی، در دانشگاه شهید چمران اهواز در اسفند ۷۶، از نزدیک دیدم که دانشجوی دانشگاه صنعتی شریف بود و با تعدادی از دانشجویان برتر، از تهران آمده بودند، در راه بازگشت بودند که آن تراژدی هولناک رخ داد،
آن ساعت دوونیم لعنتی
ساعت دوونیم بامداد ۲۶ اسفند، اتوبوس حامل دانشجویان نخبه کشور، دچار حادثه شد و شد آنچه نباید می‌شد. شوربختانه هفت نفر از نخبه‌های ریاضیات کشور را در آن حادثه، از دست دادیم که اغلب برندگان المپیادهای ملی و بین‌المللی بودند.
رضا صادقی، آرمان بهرامیان، علیرضا سایه‌بان، علی حیدری، فرید کابلی، مجتبی مهرآبادی و مرتضی رضایی.
مریم در آن حادثه، زنده ماند تا نام ایران و ایرانی را در تاریخ ریاضیات و علم ثبت کند.
مدتی بعد، مریم درباره آن حادثه گفت: «داشتم فکر می‌کردم شاید دیگر کارون را نبینم، پشت سر ما، حیدری و حسام سه تار می‌زدند، ما صندلی‌ها را خوابانده بودیم و گوش می‌دادیم، حیدری آواز می‌خواند و من به تنها چیزی که فکر نمی‌کردم این بود که، دفعه بعد سه‌تار را شکسته ببینم، و …
نفهمیدم چه‌طور خوابم برد. تا قبل از ۲ نیمه‌شب، همه چیز به خوبی پیش می‌رفت. اتفاق درست لحظه‌ای رخ‌داد که همه ما احساس می‌کردیم خوشبختیم و به همه آنچه که می‌خواهیم، رسیده‌ایم.»*
مریم لیسانس گرفت و از ایران رفت. مهاجرتی دردناک که البته نتایجی شگرف برای ایران داشت.
تلاش‌های او در خارج از کشور، همچنان ادامه داشت. مریم جایزه بلومنتال در ریاضیات را در سال ۲۰۰۹ به‌دست آورد.
در سال ۲۰۱۴، او نامزد دریافت جایزه تحقیقاتی کلی شد، تا آن تاریخ باارزش‌ترین جایزه‌ای بود که بانوان ریاضی‌دان ایرانی دریافت کرده بودند.
حالا مریم را تمام ریاضیدانان دنیا می‌شناختند، به یکباره خبری آمد، خبری بی‌نهایت شعف انگیز و مسرت‌بخش، مریم میرزاخانی، اولین مهربانویی است که برنده مدال ارزشمند فیلدز می‌شود.
مدال فیلدز، باارزش‌ترین جایزه بین‌المللی ریاضیات است که آنرا معادل مدال نوبل می‌دانند و نام ایران با نام اولین بانوی برنده این مدال، افتخاری است که تا ابد ریاضیدانان ایرانی با یادآوری‌اش، لبخند بر لب بیاورند.
سازوکار و سیستم آموزشی که بتواند مریم‌ها را پرورش دهد، به هیچ عنوان به‌طور اتفاقی شکل نخواهد گرفت، همان‌طور که توسعه اتفاقی نیست. دختر ایران در دانشگاه هاروارد، دانشجوی پروفسور کورتیس مک‌مالن بود، پروفسور کورتیس، خود از نخبه‌های حوزه‌های دینامیک، هندسه هذلولوی و نظریه تایش‌مولر است که در سال ۱۹۹۱، در حالی‌که بسیار جوان بود، جایزه بین‌المللی سالم در ریاضیات را دریافت کرد.
و نکته قابل تأمل این است که، شانزده سال قبل از این‌که مریم میرزاخانی برنده مدال فیلدز شود، استاد او پروفسور کورتیس، در سال ۱۹۹۸، مدال فیلدز را دریافت کرده بود.
آری، توسعه و پیشرفت، هرگز اتفاقی نیست.
آموزش، حلقه گمشده این روزها در تربیت مدیران و برنامه‌ریزان کشورمان است.
اما نکته مهم‌تر، کورتیس مک‌مالن در مقطع دکتری، دانشجوی پروفسور دنیس سالیوان بود و این استاد برجسته ریاضیات در حوزه توپولوژی و سیستم‌های دینامیکی، خود برنده جوایز بسیاری در ریاضیات بوده، از آن جمله:
جایزه وبلن در سال ۱۹۷۱
نشان ملی علوم در سال ۲۰۰۴
جایزه لروی استیل در سال ۲۰۰۶
جایزه ولف در ریاضی در سال ۲۰۱۰
و باز هم باید تاکید کرد که توسعه و پیشرفت، هرگز اتفاقی نیست.
چراغ عمر مریم در ۲۳ تیر ماه سال ۹۶، بعد از تحمل سال‌ها رنج مبارزه با سرطان، خاموش شد. یاد دختر ایران، مریم میرزاخانی، برای همیشه با احترام ویژه در تاریخ ثبت شده‌است، نامی با یک دنیا اعتبار برای ایران و ایرانی.
دنیس سالیوان استادِ کورتیس مک‌مالن و کورتیس مک‌مالن استادِ مریم میرزاخانی بود، دنیس، کورتیس و مریم، سه نسل از ریاضی‌دانانی هستند که تقریبا تمام افتخارات بین‌المللی در ریاضیات را کسب کردند.
به قول یکی از اساتید ریاضیات کشور، مریم اگر در ایران مانده بود، نمی‌توانست در دانشگاه‌های ایران تدریس کند چون مقاله نداشت و قادر نبود از سیستم گزینش استاد، عبور کند.
در آخرین برنامه توسعه ایران، آموزش‌وپرورش در اولویت هفتادوچهارم کشور است و اولین بار در بند هفتادوچهار از آموزش نام برده شده‌است.
من، یک از هزاران گفتم
تو خود حدیث مفصل بخوان
مزبان حبیبی
ششم بهمن نودونه
