هدف و ماهیت:
رشتهای است که هدف از آن تربیت کارشناس برای طراحی، محاسبه، ساخت اجزائی است که اساس کار آنها مبتی بر حرکت در سیالات و دینامیک است.
مجموعه دروس این رشته همراه با بکارگیری علوم مهندسی مکانیک و تکنولوژی مربوط به آن در مورد طراحی، محاسبه، ساخت و اجرا و سیستمهای رانش کشتی، ماشین آلات فرعی کشتی و سازنده بدنه کشتی، کارآیی لازم را برای طراحی و راهبری و نگهداری سیستمهای فوق به دانشجویان ارائه میدهد و آنان را آماده طراحی و ساخت در صنایع دریایی، صنایع کشتیسازی، سازههای درونآبی و ساحلی، شناورها و سکوهای دریایی میکند.
گرایش های رشته مهندسی دریا:
1) مهندسي كشتي
در اين دوره علوم و فنون مربوط به اداره فني امور كشتيها آموزش داده ميشود و هدف تربيت افراد متخصص در حد كارشناس براي امور فوق است. آموزش اين دوره به صورت دروس نظري- عملي- كارآموزي بعلاوه كارورزي در روي كشتي است. فارغالتحصيلان اين دوره به عنوان كارشناس، آمادگي و صلاحيت هدايت فني كشتيها و اداره امور مربوط به تعمير ، نگهداري آنها و همچنين آمادگي تقبل مسووليتها و مشاغل فني مربوط به صنايع دريايي در كارخانجات كشتيسازي و سازمانهاي وابسته را خواهند داشت. با پيشرفت صنايع دريايي كشور و اولويتي كه دولت براي توسعه حمل و نقل دريايي در ايران قائل شده است و با توجه به گسترش ناوگان بازرگاني كشور و طرح ايراني كردن پرسنل دريايي اهميت اين رشته روشن ميشود. علاقهمندان اين رشته بايد از سلامتي جسم برخوردار و مايل به كار و مسافرت در درياها باشند.
2) كشتيسازي
هدف تامين كارشناسان و طراحان صنايع دريايي كشور و تامين نيروي انساني متخصص مورد نياز سازمانهاي دريايي و بالاخص كارخانجات كشتيسازي و صنايع وابسته دريايي، تعمير كشتي و كشتيرانيها است. ادامه تحصيل در اين رشته در سطوح بالاتر از كارشناسي به عنوان كارشناسي ارشد سازه كشتي آرشيتكت كشتي در داخل كشور موجود است و نياز به ايجاد مقاطع كارشناسي ارشد ديگر و دكتري در داخل كشور مورد تاييد قرار گرفته است. اين مجموعه ميتواند با بكار بردن علوم مهندسي و تكنولوژي مربوط، طرح، محاسبه ، ساخت و اجراء سيستمهايي كه اساس كار آنها سكون و حركت در سيالات بالاخص در آب است كارآيي لازم را به دانشجويان بدهد و آنان راآماده سازد تا در صنايع وابسته به ساخت سازههاي دريايي به طور اعم و صنايع كشتيسازي به طور اخص فعاليتهاي مربوط به طراحي و محاسبه اجزاء و سيستمها و يا مسووليت مهندسي را عهدهدار شوند. فارغالتحصيلان اين رشته ميتوانند در سازمانها و ارگانهاي مختلف مشاغلي از قبيل مهندسي ، طراحي و توليد به منظور پيادهكردن و اجراي طرحهاي ساختماني شناورها و سازههاي دريايي، مشاركت در امور تحقيقاتي در زمينههاي فوقالذكر و غيره را عهدهدار شوند. داوطلبان اين دوره بايد از دانش رياضي، فيزيك، مكانيك و تا حدي شيمي آلي و معدني برخوردار باشند. دروس اين دوره شامل دروس عمومي، پايه و تخصصي است و دروس عملي و كارآموزي را نيز شامل ميشود.
3) دريانوردي
در اين دوره علوم و فنون مربوط به هدايت و اداره امور كشتيها آموزش داده ميشود و هدف تربيت افراد در حد كارشناسي دريانوردي است طول متوسط اين دوره 4 سال است و آموزش اين دوره به صورت دروس عملي ، نظري ، كارورزي روي كشتي در درياست كه ابتدا در دانشگاه سپس روي كشتي و ترم آخر مجددا در دانشكده صورت ميگيرد. فارغالتحصيلان اين دوره به عنوان كارشناس آمادگي و صلاحيت هدايت كشتيها و اداره امور مربوط به شركتهاي كشتيراني را دارا هستند. علاقهمندان اين رشته بايد از سلامتي كامل برخوردار بوده و ناتواناييهايي نظير كوررنگي كه مانع انجام وظيفه ميشود، نداشته باشند و نيز مايل به كار و مسافرت در درياها باشند و اين رشته بيشتر براي بورسيههاي ارگانهاي دريايي كشور مناسب است.
آيندهشغلي ، بازار كار، درآمد:
مهندس موسويزادگان استاد دانشكده مهندسي دريايي دانشگاه صنعتي اميركبير در همين زمينه ميگويد: «هر كشتي تجاري نياز به 5 مهندس كشتي تحت عنوان مهندس 1 ، مهندس 2 الي مهندس 5 دارد. حال اگر تعداد كشتيهاي تجاري موجود در كشور را حدود 100 كشتي تخمين بزنيم، ميبينيم كه حداقل به 500 فارغالتحصيل مهندسي كشتي نيازمنديم.
در حالي كه بطور نسبي هر سال حدود 50 الي 60 دانشجوي مهندسي كشتي از دو دانشگاه صنعتي اميركبير و خليج فارس فارغالتحصيل ميشوند كه اين افراد در بدو استخدام از مهندسي 5 شروع كرده و به مرور به مهندسي 1 ميرسند. از همينجا روشن ميشود كه كشور ما نياز بسياري به فارغالتحصيلان اين رشته دارد. از نظر وضعيت درآمد نيز چون مهندسان كشتي مقداري از حقوق خود را به ارز دريافت ميكنند، نسبت به مهندسان ديگر درآمد بهتري دارند.
فرخ بهنام نيز ميگويد: «فارغالتحصيلان رشته مهندسي كشتيسازي ميتوانند در ارگانهايي كه به ساخت سكوها و يا اسكلهها ميپردازند، مشغول به كار شوند . همچنين فارغالتحصيلان ميتوانند در كارخانههاي خصوصي و يا دولتي كه كشتيهاي كوچك و قايقهاي موتوري را ميسازند و بخصوص در زمينه تعمير كشتي فعال هستند، مشغول به كار گردند و البته اگر دانشجويان در دوره فوقليسانس اين رشته كه در دو گرايش «سازه كشتي» و «معماري كشتي» ارائه ميگردد، پذيرفته شده و ادامه تحصيل دهند، فرصتهاي شغلي بيشتر و بهتري خواهند داشت.
هدف از گرايش مهندسي دريانوردي نيز همچون گرايش مهندسي كشتي، گسترش ناوگان بازرگاني كشور و ايراني كردن پرسنل دريايي ميباشد و به همين دليل بيشتر دانشجويان اين گرايش بورسيه ارگانهاي دريايي كشور هستند و پس از آنكه 18 ماه بر روي آبهاي خارج از كشور دوره كارآموزي خود را گذراندند، در ناوگان ارگان بورس دهنده مثل «كشتيراني جمهوري اسلامي ايران» و «شركت ملي نفتكش» مشغول به كار ميشوند.
تواناييهاي مورد نياز و قابل توصيه :
دانشجويان مهندسي دريا در هرسه گرايش بايد در دروس رياضي و فيزيك قوي بوده و به زبان انگليسي مسلط باشند چون بيشتر منابع درسي اين رشته به زبان انگليسي است. همچنين مهندسان كشتي و دريانوردي كه به سفرهاي دريايي خارج از كشور ميروند بايد به زبان بينالمللي مسلط باشند.
دانشجويان مهندسي كشتي و دريانوردي بايد از سلامت كافي برخوردار باشند و براي همين قبل از پذيرش نهايي در رشتههاي فوق از آنها آزمايشات پزشكي كامل به عمل ميآيد كه در اين ميان سلامت دانشجويان دريانوردي بطور دقيق سنجيده ميشود چون اين دسته از دانشجويان نبايد ناتوانيهايي نظير كوررنگي نيز داشته باشند.
كار در دل گستره آبي درياها و اقيانوسها با همه لطف و جاذبهاش داراي دشواريهايي نيز هست. براي مثال يك مهندس كشتي يا دريانوردي به دليل سفرهاي دريايي گاه ماهها در كنار خانوادهاش نيست.
همچنين يك مهندس كشتيسازي نيز بايد شرايط خود را براي گذراندن در محيطهاي ساحلي تطبيق بدهد. چون با اين كه بسياري از شركتهاي مهندسي مشاور دريايي در زمينه طراحي كشتي، بنادر يا تجهيزات دريايي در مركز شهرها فعاليت ميكنند، اما به هر حال كارخانجات كشتيسازي عمدتا در سواحل ساخته ميشوند. به همين دليل يك مهندس دريا بايد علاقهمند به كار در محيطهاي دريايي و ساحلي باشد و در واقع عشق و علاقه در اين رشته حرف اول را ميزند.
وضعيت ادامه تحصيل در مقاطع بالاتر:
امکان ادامه تحصیل این رشته تا مقطع دکتری فراهم است.
رشتههاي مشابه و نزديك به اين رشته:
اين رشته در گذشته شاخه و گرايشي از مهندسي مكانيك بوده است لذا بسياري از واحدهاي اين رشته با مهندسي مكانيك يكسان هستند.
وضعيت نياز كشور به اين رشته در حال حاضر:
تنها اگر كارخانه كشتيسازي «صدرا» در بوشهر با تمام ظرفيت خود راهاندازي شود، نيازمند به 300 الي 400 فارغالتحصيل مهندسي كشتيسازي ميباشد.
اين نظر دو تن از اساتيد دانشكده مهندسي دريايي دانشگاه صنعتي اميركبير است. البته كارخانه كشتيسازي صدرا تنها كارخانه كشتيسازي ايران نيست بلكه كارخانه «نكا» در شمال و «اروندان» در خليجفارس نيز از ديگر كارخانههاي مهم كشتيسازي ايران هستند كه فارغالتحصيلان اين رشته ميتوانند به عنوان مهندس توليد كه وظيفه اجراي طرحهاي ساختماني كشتيها را بر عهده دارد، جذب اين كارخانهها بشوند.
علاوه بر كارخانههاي فوق مهندس معتمدي در مورد فرصتهاي شغلي ديگري كه براي فارغالتحصيلان اين گرايش وجود دارد، ميگويد: «مهندس كشتيساز ميتواند در سازمان بنادر و كشتيراني وظيفه ساخت سكوهاي شناور را بر عهده گرفته و يا به عنوان مهندس ناظر بر حسن اجراي طرحهاي اجرايي نظارت بكند و بالاخره در صنايع دريايي به كارهاي تحقيقاتي بپردازد. چرا كه در اين رشته عرصه فعاليتهاي تحقيقاتي بسيار گسترده ميباشد.
فارغ التحصیلان علاوه بر مشاغل تخصصی خود به عنوان افسر میتوانند پس از کسب تجربیات کافی در کارخانه هاو صنایع دریایی کشور به تعمیر ونگهداری و تولید بپردازند. دانشجویان در طول دوره با انجام مسافرتهای دریایی به عنوان کارآموزی تجربیات عملی نیز خواهند اندوخت.
دروس این رشته در طول تحصیل:
● دروس مشترک در گرایش های مختلف مهندسی دریا
ریاضی، معادلات دیفرانسیل، محاسبات عددی، فیزیک مکانیک، فیزیک، شیمی و خواص مواد، مبانی مهندسی برق، رسمی فنی، استاتیک، دینامیک، مقاومت مصالح، ترمودینامیک، مکانیک سیالات، طراحی اجزاء و ماشین، انتقال حرارت، کنترل اتوماتیک
● دروس تخصصی گرایش مهندسی کشتی
شناخت کشتی، الکترونیک ارتباطات، آرشیتکت کشتی، کمک های اولیه، دریانوردی و ملوانی، ماشین دریایی، صافی های فرعی، سیستم های انتقال قدرت
گرایش مهندسی کشتی سازی
کشتی سازی یک رشته بین رشته ای است زیرا در ساخت یک کشتی، تخصص های متعددی مانند مکانیک، عمران، برق، متالورژی و … مورد نیاز است. در این میان مهندس کشتی ساز، مسؤولیت طراحی، محاسبات مربوط به بدنه کشتی، ساخت و نظارت بر ساخت کشتی و تعمیرات آن را برعهده دارد. در واقع هدف مهندسی کشتی سازی، طراحی کشتی ها به نحوی است که توانایی حمل مقدار معینی بار و مقاومت و حرکت در دریای متلاطم را داشته باشد و با سرعت معینی حرکت کند. گفتنی است که با به میدان آمدن کشتی های تندرو با بدنه های جدید و روش های جذب انرژی حاصل از جزر و مد امواج آب، افق های جدیدی را در این زمینه گشوده است.
● دروس تخصصی مهندسی کشتی سازی
تکنولوژی کشتی، تحلیل سازه ها، آرشیتکت کشتی (استاتیک)، آرشیتکت کشتی (مکانیک)، ماشین های محرکه، مهندسی دریا، فیزیک موج، علم مواد و شناخت فلزات، ریاضیات مهندسی. (بسیاری از درسهای این گرایش همراه با آزمایشگاه یا کارگاه است).
موقعیت شغلی در ایران
دانشجویان مهندسی کشتی بنا بر سفارش ارگان های خاصی همچون “شرکت کشتی رانی جمهوری اسلامی ایران” پذیرفته می شوند و از همان ابتدا بورسیه نهادهای دریایی می باشند و در نتیجه آینده شغلی آنها تضمین است. در مورد موقعیت شغلی فارغ التحصیلان مهندسی کشتی سازی نیز باید گفت تنها اگر کارخانه کشتی سازی “صدرا” در بوشهر با تمام ظرفیت خود راه اندازی شود، نیاز به 300 الی 400 فارغ التحصیل مهندسی کشتی سازی دارد. کارخانه “نکا” در شمال و “اروندان” در خلیج فارس نیز از دیگر کارخانه های مهم کشتی سازی ایران هستند. علاوه بر کارخانه های فوق مهندس کشتی ساز می تواند در سازمان بنادر و کشتی رانی، وظیفه ساخت سکو های شناور را برعهده گرفته یا به عنوان مهندس ناظر بر حـُسن اجرای طرح های اجرایی نظارت کند و بالاخره در صنایع دریایی به کارهای تحقیقاتی بپردازد. فارغ التحصیلان گرایش دریانوردی نیز بورسیه ارگان های دریایی کشور هستند و پس از آن که بر روی آب های خارج از کشور دوره کارآموزی خود را گذراندند، در ناوگان ارگان بورس دهنده مثل “کشتی رانی جمهوری اسلامی ایران” و “شرکت ملی نفت کش” مشغول به کار می شوند.
