ابوالحسن علی بن احمد نسوی مشهور به «استاد مختص»[۱] (زاده ۳۹۳ قمری در ری و درگذشته ۴۷۲ قمری) یکی از ریاضی‌دانان ایرانی بود که در اواخر قرن چهارم و آغاز قرن پنجم هجری زندگی می‌کرد. او در نجوم، منطق، فلسفه و پزشکی هم معروف بود. او کتابی به نام المغنی فی الحساب الهندی دربارهٔ ریاضی هندی به پارسی نوشت و سپس آن را به عربی ترجمه کرد. نسوی کتاب‌های دیگری نیز در ریاضی نوشته‌است که مشهورترین آنها کتاب الشباع است. این کتاب‌ها به زبان عربی نوشته شده‌اند.
در زمان سلطان مجدالدولهٴ دیلمی (متوفی در ۱۰۲۹–۱۰۳۰ میلادی) و جانشینش برآمد. ریاضی‌دان ایرانی پیش از سال ۱۰۳۰ میلادی رساله‌ای به زبان فارسی دربارهٴ اعمال حساب نوشت، و بعداً در زمان جانشین مجدالدوله آن را تحت عنوان المُقْنِع فی الحساب الهندی (در این کتاب روش محاسبه با دستگاه شمارش اعشاری آورده شده‌است) به عربی ترجمه کرد. او کتاب الاشباع را هم راجع به مأخوذات ارشمیدس و قضیهٴ منلاوس نوشت. در کتاب حساب تقسیم کسور و استخراج جذر و کعب را (جذر ۵۷٬۳۴۲؛ کعب۲۹۶و۶۵۲و۳) تقریباً به روش امروزی شرح می‌دهد. جالب توجه است که نسوی کسور دهدهی را جانشین کسور شصتگانی می‌کند. «المقنع» و «الشباع فی شرح اشکال القطاع» از دیگر آثار معروف اوست.
یکی از کارهای جالب او کتابی دربارهٔ «اشکره داری» (نگهداری مرغان شکاری) است که در سن ۷۹ سالگی نوشته‌است. او صورالکواکب عبدالرحمن صوفی را نیز خلاصه کرده بوده و به سید مرتضی تقدیم کرده بوده‌است.[۲]
منابع
- ↑ روضة المنجمین، شهمردان ابن ابی الخیر، تصحیح و تحقیق جلیل اخوان زنجانی، مرکز نشر میراث مکتوب، ص 529
- ↑ شهمردان بن ابی الخیر رازی (۱۳۸۲). روضة المنجمین. تهران: میراث مکتوب و مجلس شورای اسلامی. صص. ۵۲۹. شابک ۹۶۴-۶۷۸۱-۷۹-۹.
- صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات ایران (جلد یکم)، انتشارت فردوس، چاپ هفدهم
- * سارتن، جرج. مقدمه بر تاریخ علم. ترجمهٔ غلامحسین صدری افشار. انتشارات علمی و فرهنگی.
