محمدباقر بن عبدالمحسن بن سراج‌الدین اصطهباناتی شیرازی، فقیه، ادیب، ریاضی‌دان، مخترع و طبیب ملقب به شهید رابع در سال ۱۲۱۶ در استهبان به دنیا آمد.
خاندان اصطهباناتی[ویرایش]
پدر وی «ملاعبدالمحسن» فرزند مرحوم «ملاباقر» فرزند «ملا سراج الدین» بود و پدر و جد پدری اش در جرگه افرادی بودند که در زمان حمله افغانها به اصطهبان، کشته شدند.[۱]
تحصیل[ویرایش]
وی در ۱۲ سالگی با راهنمایی دایی‌اش به شیراز رفت و هشت سال در مدرسه منصوریه درس خواند. در سال ۱۲۴۶ به تهران رفت و شاگرد استادانی مانند آقا علی حکیم (مدرس)، محمدرضا حکیم قمشه‌ای، میرزا ابوالحسن جلوه، ملاعلی کنی، سید مهدی قزوینی نجفی و مولی محمدتقی هروی بود. در سال ۱۲۵۸ دوباره به شیراز رفت. به علت درگیری با قوام الملک (حاکم وقت فارس) به سامرا تبعید شد و در درس میرزای شیرازی شرکت کرد و از او اجازه اجتهاد گرفت. پس از فوت میرزای شیرازی به نجف رفت و حوزه فلسفی آنجا را پایه‌گذاری کرد. او علوم مختلف از جمله فقه و احکام را با زبان شعر بیان می‌کرد و رساله احکام دین او مشتمل بر هزار بیت شعر بود.
در ریاضی و شاخه‌های آن دستی داشت و مقالات مختلفی در این زمینه از او مانده است.
در پزشکی بیشتر به پیشگیری و رعایت بهداشت و نظافت محیط توجه داشت و می‌گفت:
«من رسماً طبیب نیستم، ولی هزاران تن را به طریق بهداشت معالجه قطعی کرده‌ام.»[۲]
علامه امینی او را به جهت آنچه «نبوغ علمی» خوانده «شکافنده هسته علم و پیشتاز میدان دانش» معرفی کرده‌است.[۳]
زندگی‌نامه[ویرایش]
اصطهباناتی در سال ۱۲۵۸ ش با دختر سید محمد حسن لاریجانی ازدواج کرد. همسرش در سال ۱۲۷۹ درگذشت. وی فرزندی به نام شیخ محمد تقی روانشاد ملقب به فیلسوف روانشاد دارد که از مجموع افکار و اندیشه‌های پدرش بخشی به همت وی با عنوان «شمه‌ای از آثار شهید رابع» تهیه و منتشر شده است.
سرانجام[ویرایش]
وی در دفاع از مشروطه و رهبری قیام مردم شیراز در سال ۱۳۲۶ برابر با ۱۷ اسفند ۱۲۸۶ کشته شد و در باغ غزل حافظیه به خاک سپرده شد. [نیازمند منبع]
قوام (حاکم فارس) به دست شخصی به نام «نعمت الله بروجردی» کشته شد و پسران او قتل را به مشروطه خواهان نسبت دادند.آنان مجلس ختمی در حسینیه قوام برپا و از قبل از محمدباقر اصطهباناتی و تعدادی از علمای دینی دعوت کردند در مجلس حاضر شوند. اطرافیان اصطهباناتی به او توصیه کردند این دعوت را قبول نکنند اما وی عدم حضورش را باعث بدبینی و سوءظن پسران قوام به خودش می دانست. نهایتا استخاره کرد و طبق آن در مجلس حاضر شد. پسران و طرفداران قوام از قبل دستور تیراندازی به تفنگچیهای خود داده بودند و در غرفه‌های فوقانی حسینیه پنهان شده بودند، به طرف «سید احمد معین الاسلام» و «آیت الله اصطهباناتی» شلیک شد و پس از چند شلیک وی را زیر ضربات قداره و قنداق تفنگ قرار دادند و در هفتاد سالگی کشته شد.[۴]
آثار[ویرایش]
- احکام الدین[۵]
- رساله حدوث عالم[۶]
- مجمع المسائل[۷]
- رساله شمس التصاریف
- رساله جوابیه
شاگردان[ویرایش]
- میر محمدلطیف رضاتوفیقی[۸]
- محمدجعفر آل کاشف‌الغطاء
- محمدحسین غروی اصفهانی
- محمدحسین کاشف‌الغطاء
- هبةالدین شهرستانی
- میرزا عبدالحسین ذوالریاستین
- سید محمدحسن نجفی قوچانی (آقا نجفی قوچانی)
- علی‌اکبر حکمی یزدی قمی
- غلامرضا یزدی
- سید ابراهیم حسینی اصطهباناتی (میرزا آقای شیرازی)
- زین‌العابدین اسدالله مهربانی سرابی
- آقا نجفی قوچانی
- غلامرضا فقیه خراسانی
جستارهای وابسته[ویرایش]
- شهید اول
- شهید ثانی
- شهید ثالث
- شهید رابع
- شهید خامس
- شهدای پنجگانه
پانویس[ویرایش]
- ↑ شهید رابع، آیت‌الله محمدباقر اصطهباناتی عالم مشروعه خواه، محمد جواد اسلامی، با تلخیص، ص۲۵–۲۷.
- ↑ شهید رابع، ص ۴۰ و ۴۱.
- ↑ شهیدان راه فضیلت، ص ۵۱۲.
- ↑ «محمدباقر بن عبدالمحسن اصطهباناتی شیرازی – ویکی فقه». wikifeqh.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۱۲.
- ↑ رساله‌ای منظوم در احکام و فرایض که هزار بیت است.
- ↑ در موضوع جهان هستی، حکمت و فلسفه.
- ↑ رساله عملیه و دربردارنده فتواهای او.
- ↑ «مزارات ایران و جهان اسلام».
منابع[ویرایش]
- شبکه اطلاع‌رسانی اجتهاد[پیوند مرده]
- جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم. گلشن ابرار. ج۷، نشر معروف، قم: ۱۳۷۸.
